کد مطلب:37604 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اهل بيت

از كلام امام علي(فامّا الشوري للمهاجرين و الأنصار فإنْ أجمعوا علي رجلٍ و سمّوه إماماً كان ذلك لله رضي) آيا فهميده مي شود كه از نظر حضرت در تصميم شورا رضايت خداوند نهفته است؟

كلام حضرت در ضمن نامه اي در پاسخ به ادعاهاي معاويه بيان گرديد. از اين كه معاويه حكومت امام علي(ع) را به رسميت نمي شناخت امّا حكومت ابوبكر، عمر و عثمان را به رسميت مي شناخت و به آن تكيه ميكرد، حضرت در نامه اي دليل او را نقض مي كند و با مبناي خودش، مشروعيت حكومت خويش را اثبات مي كند و مي گويد:

همان كساني كه با ابوبكر و عمر و عثمان بيعت كردند، با همان شرايط بامن بيعت نمودند. بنابراين نه ان كه حاضر بود، اكنون اختيار فسخ دارد و نه غايب، اجازة طرد آن.

بعد حضرت به جايگاه مهاجران و انصار اشاره مي كند و مي گويد: شوراي حل و عقد مخصوص مهاجران و انصار است، (امّا تو اي معاويه در زمرة اين دو نيستي. در روز فتح مكه پيامبر بر شما منّت نهاد و شما را آزاد كرد. خلافت براي طلقا (آزاد شدگان) روا نيست و آنان نبايد به خلافت چشم طمع داشته باشند.) اگر آنان متفقاً كسي را امام ناميدند، خداوند راضي و خشنود است. اگر كسي (همانند تو اي معاويه) از فرمان آنان با طعن و بدعت خارج گردد، او را به جاي خود مي نشانند و اگر طغيان كرد، با او پيكار مي كنند.

سخن حضرت پاسخي است به ادعاهاي معاويه. امام مي خواهد او را از طريق حرف هاي خودش محكوم كند، چون معاويه خود را منصوب از طرف عمر و عثمان مي دانست و استدلال مي كرد كه خلافت آن ها صحيح است، زيرا مهاجران و انصار با آنان بيعت كردند. امام علي(ع) از همين نكته در اين نامه استفاده نمود و ياد آور شد كه طبق اظهارات خودت؛ مي بايستي از فرمان من نيز تبعيت كني، چون همان مهاجران و انصار با من بيعت كرده اند. با اين وجود جايي براي بهانه و عذر باقي نمي ماند.

پاسخ امام قطع نظر از دليلي است كه امام توسط پيامبر و خدا منصوب مي شود.

برخي خواسته اند اين نامه را دليل بر صحت و درستي خلافت خلفا بدانند، ليكن اين سخن نادرست است، چون امام در خطبه ها و سخنان ديگر بيان نموده كه خلافت آنان بر خلاف مسير تعيين شده از سوي پيامبر(ص) است، از جمله سخنان حضرت در يوم الشوري: بار خدايا! من در برابر قريش و كساني كه به كمك آنان برخاسته اند، از تو استعانت مي جويم و شكايت را پيش تو مي آورم. آنان پيوند خويشاوندي مرا قطع كرده اند و مقام و منزلت عظيم مرا كوچك شمرده اند و در غصب حق و مبارزة با من هماهنگ شدند.(1)

نيز سخنان امام در خطبة شقشقيه(2) كه حضرت دريچة سخن را باز مي كند و بيان مي دارد كه مي بايست حكومت در دست حضرت قرار مي گرفت، ليكن ابوبكر و عمر و عثمان آن را از دست حضرت گرفتند و بعد توضيح مي دهد.

خوب است به آن خطبه مراجعه نماييد، تا معلوم گردد، از نظر حضرت خلافت حق مسلّم ايشان بود اما به جهت رعايت مصالح عموم مسلمانان، حضرت چاره اي جز سكوت نداشت در اين جا حضرت با صراحت به برخي از اعضاي شوراي گذشته اعتراض نموده است كه اگر حضرت تمامي شوراي مهاجر و انصار را مي پذيرفت، اين گلايه بي معنا بود.

در نامة ششم نهج البلاغه حضرت خواست با منطقٍ معاويه با او محاجه كند كه اين شيوه با توجه به اوضاع فرهنگي آن زمان بهترين نوع استدلال بود، چون اگر حضرت با صراحت به نامشروعيت حكومت خلفا اشاره مي كرد. ممكن بود در بين سپاهيانش اختلاف و دو دستگي ايجاد شود، از اين رو امام به جمله اي كه معاويه آن را قبول دارد استدلال مي كند.

پي نوشت ها:

1. نهج البلاغه، صبحي صالح، خطبه 172.

2. همان، خطبه 3.